Bilgisayar işletim sistemi denildiğinde aklınıza ilk olarak Windows, veya Apple bilgisayarlar için geliştirilen Mac OS X gelecektir. Eğer bilgisayar alanında biraz daha bilginiz varsa Linux dağıtımları ve Chrome OS gibi sistemlerden de haberdarsınızdır. Fakat ülkemizde artık bu sistemlere yerli bir alternatif daha var: Pardus!
Anadolu Parsı'nın bilimsel adı olan “Panthera Pardus Tulliana”dan ismini alan Pardus, Türkiye’de açık kaynak ve özgür yazılım ekosisteminin geliştirilmesi hedefiyle projelendirildi ve günümüzde birçok kamu kuruluşunun kullandığı yazılım haline geldi. Bireysel kullanıcılardan da önemli oranda destek alan Pardus, yayınladığı yeni sürümü “Pardus 17.0” ile bu günlerde tekrar gündemde.
Pardus’un son sürümü ile getirdiği yeniliklere değinmeden önce gelin Türkiye’nin ilk ve tek yerli işletim sistemine yakından bakalım:
2003 yılında TÜBİTAK tarafından temelleri atılan Pardus, 2005 yılında ilk kararlı sürümü ile bireysel ve kurumsal bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü ihtiyaçlarını gidermek üzere kullanıma sunuldu. Bir Linux işletim sistemi dağıtımı olan Pardus, 2011 yılındaki ikinci sürümüne kadar herhangi bir başka Linux dağıtımı temel alınmadan, kendine özgü projelerle geliştirildi. 2013 yılında yayınlanan yeni sürüm ile beraber Pisi Lunux tabanından Debian tabanına geçildi. Aynı yıl Kurumsal, Sunucu ve Fatih Projesi olmak üzere 3 ayrı sürüm olarak yayınlandı. Fatih Projesi ile birlikte okullarda kullanılacak akıllı tahtalara uyumluluk sağlanması amaçlandı.
Geçtiğimiz Temmuz ayında ise Pardus 17.0 sürümüyle birlikte birçok yeniliği de beraberinde getiren yerli işletim sistemi, kişisel ve kurumsal kullanımın yanısıra bazı kamu kuruluşlarının (TSK, Kamu Hastaneleri Birliği, Milli Savunma Bakanlığı vb.) kullanımına sunuldu.
Son olarak belirtmeliyiz ki, Pardus’un 2013 sürümünden itibaren bireysel kullanıcılara yönelik resmi bir sürümü bulunmuyor. Fakat TÜBİTAK tarafından "Pardus" isminin kullanımı için izin verilen, TÜBİTAK'tan bağımsız bir topluluğun geliştirdiği Pardus Topluluk Sürümü adında bireysel kullanıma yönelik bir sürümü yayınlanıyor.
Debian GNU/Linux temelli açık kaynak kodlu bir işletim sistemi olan Pardus, aynı zamanda özgür yazılım lisanslı. Yani içindeki bütün programlar ve kendisi tamamen ücretsiz… İnternet üzerinden kolaylıkla indirilip kurulabilen sistem, bilgisayar için gerekli birçok programı da ek işlem gerektirmeden kendiliğinden kuruyor. Ofis programı, resim düzenleme, DVD-CD yakma programı, arşiv programı, indirme yöneticisi gibi birçok program sistem ile birlikte ücretsiz kuruluyor.
Pardus, geliştiriciler tarafından sürekli olarak yeni sürümlerle karşımıza çıkıyor ve kolaylıkla güncellenebiliyor. İstediği sistem gereksinimleri, sağladığı yüksek performansa göre oldukça düşük. Mevcut işletim sisteminin yanına ikinci bir işletim sistemi olarak da kurulabilen Pardus’ta ayrıca root şifresinden dolayı virüsler işlem yapamıyor.
Pardus’un, kamu kurum ve kuruluşları ile KOBİ’lerde kolay yaygınlaştırılabilmesi için kurumsal ihtiyaçları karşılayan açık kaynak kodlu alt projeleri de bulunuyor. Etkileşimli Tahta Arayüz Projesi (ETAP), Lider Ahenk Merkezi Yönetim Sistemi, Engerek Kimlik Yönetim Sistemi, Ahtapot Bütünleşik Siber Güvenlik Sistemi, ve ULAKBÜS Bütünleşik Üniversite Sistemi bunların başlıcaları…
Pardus 17.0 sürümünde çok daha az sistem kaynağına ihtiyaç duyan XFCE 4.12 masaüstü ortamı kullanılıyor. XFCE sistem kaynaklarını oldukça minimal seviyede tükettiğinden ve kullanıcının isteğine göre şekillendiğinden, yeni sürümün en önemli yeniliğinin masaüstü ortamı olduğunu söyleyebiliriz. Yeni sürüm görsel olarak çekici ve kullanıcı dostu olmasının yanısıra, sistem kaynaklarının düşük kullanımını ve sistemin hızlı olmasını hedeflediğini görüyoruz.
Pardus 17.0’ın kullanıcılara sunduğu bir diğer yenilik ise Linux 4.9.0 çekirdeği üzerine inşa edilmesi. Böylece yeni Pardus; Firefox, LibreOffice, Thunderbird, VLC Media Player gibi yazılımların en güncel ve kararlı sürümlerine hazır olarak kullanıcıların eline ulaşıyor.
Pardus’un, kamu kurum ve kuruluşları ile KOBİ’lerde kolay yaygınlaştırılabilmesi için kurumsal ihtiyaçları karşılayan açık kaynak kodlu alt projeleri de bulunuyor. Etkileşimli Tahta Arayüz Projesi (ETAP), Lider Ahenk Merkezi Yönetim Sistemi, Engerek Kimlik Yönetim Sistemi, Ahtapot Bütünleşik Siber Güvenlik Sistemi, ve ULAKBÜS Bütünleşik Üniversite Sistemi bunların başlıcaları…
Pardus 17.0 sürümünde çok daha az sistem kaynağına ihtiyaç duyan XFCE 4.12 masaüstü ortamı kullanılıyor. XFCE sistem kaynaklarını oldukça minimal seviyede tükettiğinden ve kullanıcının isteğine göre şekillendiğinden, yeni sürümün en önemli yeniliğinin masaüstü ortamı olduğunu söyleyebiliriz. Yeni sürüm görsel olarak çekici ve kullanıcı dostu olmasının yanısıra, sistem kaynaklarının düşük kullanımını ve sistemin hızlı olmasını hedeflediğini görüyoruz.
Pardus 17.0’ın kullanıcılara sunduğu bir diğer yenilik ise Linux 4.9.0 çekirdeği üzerine inşa edilmesi. Böylece yeni Pardus; Firefox, LibreOffice, Thunderbird, VLC Media Player gibi yazılımların en güncel ve kararlı sürümlerine hazır olarak kullanıcıların eline ulaşıyor.
Debian tabanlı paket yönetim sisteminde Pardus’a özel iyileştirmeler ve yenilikler, paket depoları üzerinden haftalık yapılan güncelleştirmeler sayesinde daha kullanışlı ve güvenli olduğu belirtiliyor. Pardus 17.0 ile gelen debian installer ile kazandırılan PXE boot özelliği sayesinde birden fazla cihaza, cihazların bulunduğu kuruma veya kuruluşa özel öntanımlı ayar dosyasıyla aynı anda kurulum yapılabiliyor.
TÜBİTAK Pardus'un en üst düzey güvenlik sistemlerine sahip olabilmesi ve yeni özellikleri için çalışmalarını sürdürüyor. Bu çalışmaların tamamlanması ve hazır hale getirilip yaygınlaştırılması 2018'in ilk çeyreğine kadar sürecek.